Moeder onbaatzuchtiger als ze het voor het zeggen heeft

De aanname dat moeders onbaatzuchtiger zijn ten opzichte van hun kinderen dan vaders, zit complexer in elkaar dan gedacht. Dat concluderen experimenteel economen van de Radboud Universiteit in een artikel in het tijdschrift PLOS ONE (25 juni 2014). De resultaten nuanceren een belangrijke evolutionaire theorie.

Als economen onderzoek doen naar beslissingen binnen families, gebruiken ze daarbij onder meer aannames over altruïsme (ofwel: onbaatzuchtigheid). Die brengen ze in verband met keuzes op gebieden als werk, opleiding en fertiliteit. Op basis van evolutionaire overwegingen gaan ze ervan uit dat ouders altruïstisch zijn ten aanzien van hun kinderen en dat moeders dat meer zijn dan vaders.

De evolutionair-biologische Assymetric Parental Altruism (APA) Hypothesis voorspelt dat moeders altruïstischer zijn ten opzichte van hun kinderen dan vaders, omdat moeders zeker weten dat het hun eigen kinderen zijn terwijl dat bij vaders nooit helemaal het geval is. Evolutionair gezien zou het voor moeders daarom voordeliger zijn om in hun kinderen te investeren dan voor vaders.

Maar die aanname was nog nooit onderzocht onder omstandigheden van schaarste, waarin ze het meest relevant is. Onderzoekers Jana Vyrastekova, Jeroen Smits en Janine Huisman van de Radboud Universiteit (economie/ ontwikkelingsstudies) voerden daarom samen met een Tanzaniaanse collega op het platteland van Tanzania experimenten uit waarbij altruïsme van moeders en vaders onder verschillende omstandigheden werd getoetst.

Moeder en vader, moeder of vader
“Uit ons experiment blijkt dat moeders inderdaad altruïstischer zijn”, aldus Vyrastekova, “maar alleen als ze zelf de volledig verantwoording voor de beslissing dragen. Als de partner bij de beslissing wordt betrokken, verdwijnt het verschil tussen vrouwen en mannen. Het toevoegen van een sociaal element heeft dus effect op de asymmetrie in altruïsme bij vaders en moeders. Wij zijn de eerste onderzoekers die deze link leggen tussen de van oudsher biologische theorie over altruïsme, de invloed van de sociale context, en het nemen van economische beslissingen.”

In het door Vyrastekova en de anderen opgezette experiment kregen Tanzaniaanse ouders met kleine kinderen een beloning die ze verdiend hadden door deel te nemen aan een ander experiment. De ouders konden kiezen uit iets voor zichzelf (geldbedrag of suiker) of een paar slippers voor hun kinderen. De slippers hadden een relatief hoge waarde en het betrof een regio waar de meeste kinderen blootsvoets of op versleten slippers vaak lange afstanden naar school of in het veld moesten lopen.

Eén of twee ouders
In de one-parent conditie werden vaders en moeders gevraagd mee te doen zonder dat hun partner bij het experiment betrokken was. In de both-parents conditie deden beide partners mee aan het experiment. Bij het kiezen van de beloning wisten ze niet wat hun partner gekozen had.

In de one parent conditie kozen de moeders duidelijk vaker voor de slippers dan de vaders. Maar in de situatie waarbij ook de partner betrokken was verdween dat verschil. De mannen kozen in beide situaties ongeveer even vaak de slippers. Waarom het zo werkt, dat zou nader onderzocht moeten worden.

Twijfel jij over je kinderwens?