Tips om rouwende kinderen bij te staan

Jullie weten dat ik pleit voor meer openheid rondom afscheid nemen. Juist, omdat ik in mijn omgeving zie dat we te vroeg afscheid moeten nemen van onze geliefden. Maar hoe pak je dat als ouder dan aan als je zelf ook vol verdriet zit. Daarom heb ik deze keer een artikel met tips om rouwende kinderen bij te staan. Een mooi afscheid helpt namelijk bij het rouwproces. Met dank aan expert Richard Hattink voor zijn antwoorden en inzichten.

Ik pleit ervoor dat mensen hun wensen uitspreken. Dat je met je geliefde praat over wat je wil, over wat als het noodlot jullie treft. Waar denk je aan als je afscheid van je kindje moet nemen. Wat als jou plotseling iets overkomt. Nee, dat hoeven geen uren durende gesprekken te zijn. Zo’n gezellig onderwerp is het tenslotte ook niet. Hou het ook gewoon luchtig; als ik een mooi liedje hoor op de radio wat ik wel bij een afscheid vindt passen, dan zeg ik dat. Dan heb ik misschien niet letterlijk gezegd dat ik dat liedje wil horen, maar mijn lief weet dat ik het een passend nummer vind voor een afscheid.

Vergeet het niet te regelen!
Wees je daarnaast ook bewust van het feit dat je vooraf al het een en ander kan regelen om tot een mooi, persoonlijk afscheid te komen. Zo ligt op mij het boek Tot slot te wachten, waarmee ik een handig naslagwerk voor mijn naasten kan creëren. En wat dacht je van verzekeringen? Het begint al bij de overlijdensrisicoverzekering. En niet te vergeten de begrafenisverzekering of te wel de uitvaartverzekering. Ook hiervoor is het handig om al een beeld bij je wensen te hebben; zo weet je namelijk beter welk bedrag je wilt verzekeren. Wil je hier nu meer over weten, dan kun je kiezen voor een vrijblijvend en informerend gesprek met een uitvaartconsulent.

Hoe kun je goed afscheid nemen?
Maar hoe kun je nu goed afscheid nemen? Als je dat niet weet, dan is het lastig om een beeld te vormen. Daarom heb ik Richard benaderd. Richard is rouwpedagoog bij Rouw& en traint uitvaartondernemers in de begeleiding van rouwende kinderen. Hij is internationaal spreker en geestelijk vader van uitvaartspeelgoed. Omdat de meeste lezers van TwijfelMoeder (jonge) kinderen hebben, heb ik hier speciaal aandacht voor.

“Een mooi afscheid helpt bij het rouwproces. Doordat het afscheid een life-event is, dat jaren bij je kind kan bijblijven, is het van het grootste belang dat je kind erbij is en zo mogelijk ook een bijdrage heeft. Of je je guppie van drie nu laat zwaaien naar de mensen als iedereen binnen is, of je 17-jarige puber de introductie laat doen tijdens de afscheidsdienst; participatie kan bijdragen aan de verwerking en in ieder geval aan het begrip dat iemand overleden is. Dat is het belangrijkste, samen met begrijpbare taal spreken. Want een oven is geen oven. Waar wij volwassenen prima weten wat we met een oven (denken te) bedoelen als we het over cremeren hebben, denkt je kind aan dat ding waar de broodjes in gebakken worden. Dat is nogal een naar beeld, als oma daarin moet om verbrand te worden. Ik heb al meerdere kinderen getroffen die het idee hadden dat er armen en benen afgehakt moeten worden, omdat anders het lijf nooit in die oven past. Leg dus goed uit wat er precies gaat gebeuren.”

Als je weet dat een overlijden nadert, omdat bijvoorbeeld één van de (groot)ouders ernstig ziek is. Hoe kun je kinderen hier dan op voorbereiden?
“Praat erover vanaf het moment dat opa ziek is. Wat een kind niet begrijpt, gaat hij met zijn fantasie aanvullen. Dat betekent dat de meest gruwelijke dingen waarheid kunnen worden. Wees eerlijk, leg uit dat ziek zijn soms betekent dat je hoofdpijn hebt of een snotneus, en dat je ook levensbedreigend ziek kunt zijn. Het verschil is dat je bij die tweede vorm NOOIT meer beter kunt worden.”

Is het goed om kinderen te betrekken bij het (voorbereiden van het) afscheid? Heb jij hier voorbeelden van?
“JA! Hoe meer kinderen betrokken worden, hoe beter het is voor hen. Ze worden onderdeel van het geheel, ze tellen mee. Hoe mooi is het om een verhaaltje voor te lezen tijdens de dienst, mee te kiezen over de kleur kist of het plaatje op de rouwkaart, over welke muziek er gebruikt kan worden enzovoorts. Dat zorgt ervoor dat het kind wordt meegenomen in het proces, waardoor het beter begrijpt wat er speelt EN het zorgt ervoor dat je in deze lastige periode met je kind in contact blijft.”

Zijn er ook zaken die je absoluut niet moet doen? Zo denk ik dat veel ouders worstelen met het onderwerp ‘de overledenen nog zien’ of niet.
“Ga alsjeblieft kijken bij de overledene. Een vingerkootje kan genoeg zijn, maar je wilt zeker zijn dat oma in de kist is. Dan hoef je namelijk niet zo lang te zoeken, of ze wellicht ergens anders is. Wat je niet moet doen is de boel verfraaien. Dus geen praatjes over oma slaapt, mama is een sterretje geworden, papa gaat over de regenboogbrug enzovoorts. Ik vergeet nooit het kind dat in tranen was, na het zien van een vallende ster, omdat dát oma was en hij – na 4 dagen zoeken – oma nog steeds niet terug had kunnen vinden. Het voorbeeld over oma die slaapt, kennen we allemaal: het zorgt ervoor dat kinderen niet meer naar bed durven. En geef ze eens ongelijk; als je naar bed gaat, ga je slapen. En als je gaat slapen dan moet je in een kist. Ik zou ook niet meer naar bed willen!”

Waar moeten ouders verder bij stil staan?
“Waar je bij stil moet staan is dat kinderen prima in staat zijn aan te geven wat ze aankunnen of niet. Praat met hen, juist over dit zware thema. Wij volwassenen maken dit thema ingewikkeld; en hoe ingewikkelder wij erover doen, hoe lastiger het wordt voor je kind.”

Foto vrolijk meisje van Shutterstock.

Twijfel jij over je kinderwens?